الهام از تاریخ در مجموعههای تابستانی
لچ - مُد در ایران همیشه با یک پرسش اساسی همراه بوده است: چگونه میتوان بین ریشههای فرهنگی و ضرورتهای زندگی معاصر تعادل برقرار کرد؟ فَشِن در تابستان بار دیگر نشان میدهد که بازگشت به ریشه نه به معنای تقلید گذشته، بلکه به معنای بازآفرینی آن در قالبی نوین است. طراحان ایرانی در این فصل بیش از همیشه به سراغ میراث بصری و شخصیت تاریخی میهن رفتهاند؛ از نقوش اسلیمی و رنگهای فیروزهای تا نقوش هنرهای ظریفه و رنگهای سرخ و آبی درباری، از دستبافتهای بومی عشایر جنوب و شمال ایران تا تمثالهای ناصری و قلمکارهای اصفهان و همه را با زبانی مدرن و کاربردی وارد پوشش تابستانی کردهاند.
تاریخ به مثابه منبع الهام
هر اجتماعی که به مد و پوشاک خود اهمیت میدهد، به شکلی آگاهانه یا ناخودآگاه از حافظه جمعی الهام میگیرد. در ایران، این حافظه پر از رنگ، نقش و فرم است. شهرهایی مانند اصفهان با هنر قلمکاری و کاشیکاری، کرمان با نقوش قالی و پته، قزوین با موج بافی و پن بافی، شیراز با باغهای پرنقش و نگار، تبریز با گلدوزی و کفشدوزی و یزد با کالبد خشتی و سادهاش، منابع الهام همیشگی برای طراحان بودهاند. در تابستان امسال، این عناصر نه به شکل مستقیم، بلکه با بیانی استعاری وارد لباسها شدهاند؛ برای نمونه مانتوهایی با برشهای ساده به سبک عبابافی یزد ولی دکمههایی که از نقوش کاشی الهام گرفتهاند یا کیفهای دستی با چرم طبیعی که دوستشان به سبک تبریزی و رنگشان تداعیکننده خاک گرم کویر است.
بازخوانی جنوب؛ سبک زندگی گرم و آزاد
جنوب ایران، بهویژه شهرهایی چون آبادان، اهواز، کیش، بوشهر و بندرعباس، همیشه در سبک پوشش تابستانی پیشرو بودهاند. لباسهای نخی سفید، شلوارهای آزاد و روسریهای رنگی که در باد تکان میخورند، حالا الهامبخش طراحان در تهران و دیگر شهرها شدهاند. در مجموعههای تازه، میتوان رد پای این آزادی و سبکی را دید: پارچههای سبک درشتبافت، یقههای بازتر و رنگهایی که یادآور آفتاب و دریا هستند. حتی در جزایر کیش و قشم، استایلهای تابستانی محلی که ترکیبی از سادگی و جسارت است، بهسرعت به نمادی از مد مانا و آزاد تبدیل شدهاند.
شمال؛ ترکیب سبزی و رطوبت
شهرهای نوار شمالی ایران مانند رشت نیز از گذشته نقشی بیبدیل در شکلدهی استایل تابستانی دارند. در رشت و لاهیجان، استفاده از پارچههای لطیف و رنگهای سبز و آبی، همنشین طبیعی آبوهوا هست. در انزلی و نوشهر، اکسسوریهای خاص مثل کیفهای حصیری یا زیورآلات چوبی و صدفی که با مهارت دستساز تهیه میشوند، به استایلها غنای متفاوتی دادهاند. طراحان تابستانی امسال این ویژگیها را بازخوانی کرده و در قالبی مینیمال و معاصر بازتولید کردهاند؛ برای مثال استفاده از حصیر و بامبو در طراحی کیفهای کوچک شهری، یا بهرهگیری از رنگهای سبز-آبی در مانتوهای سبک تابستانی را میتوان در نظر گرفت.
پیوند با گذشته، حضور در امروز
الهام از تاریخ به این معنا نیست که لباسها صرفاً بازتولید پوشاک قدیمی باشند. هنر یک طراح نوگرا در این است که با زبان امروز روایت کند. در تابستان امسال شاهد روپوشهایی هستیم که نه به سبک مانتوهای قدیمی که برشها و تناسابات مدرن و آزاد مانند پیراهن دارند و یقه یا آستینشان با گلدوزیهای تبریزی مزین شده است. یا شلوارهای سبک تابستانی که از پارچههای راهراه محلی هرمزگان و بوشهر الهام گرفتهاند و فرم دوختشان کاملاً امروزی است. این همزیستی تاریخ و مدرنیته در بستر طراحی نئومدرن، همان چیزی است که مخاطب ایرانی را به خود جذب میکند: احساسی از تعلق، در عین حال متفاوت بودن.
فردیت در مواجهه با سنت
نکته مهم این است که طراحان نسل جدید سنت را بهگونهای بازخوانی میکنند که هر فرد بتواند شخصیت خود را در لباس بیابد. یک مانتوی با الهام از کاشیکاری میتواند برای کسی یادآور سفرهای کودکی به اصفهان باشد و برای دیگری صرفاً یک عنصر زیباییشناختی جذاب. همین چندلایه بودن معنا است که مد الهامگرفته از سنت را قدرتمند میسازد. بهویژه در ایران امروز که فردیت و تمایز شخصی در پوشش به ارزش تبدیل شده، تاریخ نه با نگاه سنت؛ که نقش بستر و زمینهای را ایفا میکند که هر فرد روی آن روایت خود را شکل میدهد.
رنگهای تاریخی، کاربردهای نوین
رنگ در تاریخ ایرانی همیشه جایگاه ویژهای داشته است. از آبی فیروزهای مساجد تا قرمز لاکی فرشهای دستباف، طیفی از رنگها در حافظه ما حک شده و حتی به نام رنگهای ایرانی در جهان ثبت شده است. در این تابستان، طراحان این رنگها را بهصورت پالتهای ترکیبی و خنک بازآفرینی کردهاند. برای مثال، مانتوهای سفید با جزئیات صورتی ایرانی، یا کیفهای کوچک چرمی به رنگ زرد خردلی، هم مدرن هستند و هم ریشه در تاریخ دارند. این نگاه تازه به رنگ باعث شده است که استایل تابستانی نهتنها خنک و راحت، بلکه دارای عمق فرهنگی باشد.
اکسسوریهای تاریخی در بستر نئومدرن
یکی از جلوههای بارز الهام از تاریخ، حضور اکسسوریهای بومی در مجموعههای تابستانی است. از گوشوارههای الهامگرفته از نقشهای زیورآلات تاریخی تا کمربندهای چرمی دستساز تبریز، این عناصر کوچک روح تاریخی را وارد استایل روزمره میکنند. در شهرهای شمالی و جنوبی، زیورآلات چوبی و صدفی پرطرفدارند؛ به ویژه در جنوب دستبندهای رنگی. طراحان این عناصر را پالایش کرده و با لباسهای مینیمال و سبک ترکیب کردهاند تا استایلی جهانی اما ریشهدار خلق کنند.
بازتعریف آینده از دل گذشته
اگر امروز تاریخ در مد ایران بازتاب پیدا میکند، فردا میتواند جایگاهی جهانی پیدا کند. همانگونه که کیمونو برای ژاپن یا ساری برای هند تبدیل به نمادهای بینالمللی شدهاند، لباسهای الهامگرفته از تاریخ ایرانی نیز میتوانند به امضاهای جهانی بدل شوند. تابستان امسال شاید نقطه آغاز این مسیر باشد؛ مسیری که در آن، هر طراح ایرانی تاریخ را نه بهعنوان سنت و محدودیت بلکه بهعنوان منبع بیپایان خلاقیت میبیند.
الهام نئومدرن از تاریخ در مجموعههای تابستانی ایران نشان داد که گذشته و آینده الزاماً در تضاد نیستند. برعکس، وقتی سنت با زبانی معاصر بازآفرینی میشود، میتواند هم فردیت را برجسته کند و هم تشخیص مصرفکننده را غنا بخشد. در خیابانهای تهران، رشت، بندرعباس یا تبریز، میتوان دید که لباسها دیگر فقط پوشش نیستند؛ آنها روایتگر پیوندی عمیق میان ریشهها و زندگی در عصر نئومدرن هستند.
